Καμπανάκι κινδύνου: Ευλογιά και πανώλη συντρίβουν τα κοπάδια

Η ελληνική αιγοπροβατοτροφία διέρχεται μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους της: η εξάπλωση λοιμωδών νοσημάτων, κυρίως της ευλογιάς των αιγοπροβάτων και της πανώλης, έχει ήδη προκαλέσει εκτεταμένες απώλειες, με συνέπειες που αγγίζουν το οικονομικό, το παραγωγικό και το κοινωνικό πεδίο.

Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι από το δεύτερο μισό του 2024 έως τις αρχές Σεπτεμβρίου 2025 έχουν χαθεί δεκάδες χιλιάδες ζώα — η πλειονότητα εξαιτίας της ευλογιάς — με το συνολικό πλήγμα να ξεπερνά τα 300.000 ζώα. Μόνο οι θανατώσεις λόγω ευλογιάς ανέρχονται σε πάνω από 260.000 ζώα, ενώ στην πανώλη προστίθενται άλλες δεκάδες χιλιάδες.

Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει σε σοβαρές πιέσεις σε όλο το δίκτυο της παραγωγής ζωικού κεφαλαίου: κτηνοτρόφοι βλέπουν να μειώνεται το κοπάδι, να υποφέρουν οι εισοδηματικές δυνατότητες, και να απειλούνται βασικά τοπικά προϊόντα — όπως η φέτα — αλλά και η επάρκεια γάλατος, κρέατος και πρώτων υλών.

Η λειτουργία του συστήματος αποζημιώσεων έχει αποδειχθεί σημαντική, ωστόσο δεν επαρκεί σε σχέση με τις απώλειες. Οι προβλεπόμενες αποζημιώσεις ανά ζώο — αναλόγως φύλου — καλύπτουν μέρος του κόστους, ιδίως όταν πρόκειται για ζωικά με υψηλές αποδόσεις ή καθαρόαιμα ζώα. Επιπλέον, τα διαδικαστικά, η καθυστέρηση των πληρωμών και η επάρκεια των κονδυλίων αποτελούν μόνιμες πηγές ανησυχίας.

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι η έλλειψη ολοκληρωμένης πρόληψης και αποτελεσματικών βιοασφαλών μέτρων. Ο έλεγχος της διακίνησης ζώων, η παρακολούθηση των εισαγωγών, η διάγνωση, η απολύμανση, ακόμη και η ίδια η αναγνώριση των εστιών της νόσου συχνά λειτουργούν αποσπασματικά ή με ανεπαρκή μέσα. Όπου υπάρχει καθυστέρηση ή έλλειψη συντονισμού — σε επίπεδο περιφερειών, δήμων ή κεντρικής διοίκησης — οι συνέπειες είναι δυσανάλογα βαρύτερες.

Η επικινδυνότητα της ευλογιάς είναι μεγαλύτερη λόγω του ότι ο ιός μπορεί να επιβιώσει για μήνες στο περιβάλλον, κάτι που καθιστά τις δράσεις απολύμανσης, απομόνωσης και βιοασφάλειας ακόμα πιο κρίσιμες. Το θέμα του εμβολιασμού προκαλεί έντονο επιστημονικό διάλογο: ενώ πολλοί θεωρούν ότι θα ήταν ένα σημαντικό εργαλείο πρόληψης, υπάρχουν ανησυχίες για το πώς θα επηρεαστεί η διάγνωση και η πιστοποίηση των ζώων — ιδιαίτερα αν μετά από κάποιο διάστημα εισέλθει εκ νέου η νόσος.

Στο πεδίο της πολιτικής και της διοίκησης, υπάρχει αυξημένη πίεση για καλύτερο συντονισμό — μεταξύ κεντρικής διοίκησης, περιφερειακών υπηρεσιών και παραγωγών — για πιο αυστηρούς νόμους και υποχρεωτικά πρότυπα βιοασφάλειας σε κάθε εκτροφή. Ταυτόχρονα, η ανάγκη για οικονομική στήριξη είναι αδήριτη: όχι μόνο για τις άμεσες απώλειες, αλλά και για την ενίσχυση των υποδομών (κτηνιατρικές υπηρεσίες, εξοπλισμός, εκπαιδεύσεις), ώστε ο κλάδος να μπορέσει να αντεπεξέλθει στις ευρύτερες προκλήσεις — περιβαλλοντικές, παραγωγικές, και οικονομικές.

Αν δεν υπάρξει άμεσα μια στρατηγική παρέμβαση που να συνδυάζει πρόληψη, ενίσχυση της υποστήριξης προς τους παραγωγούς και αυστηρή εφαρμογή των κανόνων, η αιγοπροβατοτροφία κινδυνεύει να υποστεί μη αναστρέψιμες ζημιές — όχι μόνο σε αριθμούς ζωικού κεφαλαίου, αλλά σε πολιτιστικά, οικονομικά και κοινωνικά στοιχεία που συνδέονται με αυτή.

Νέα δεδομένα & πρόσθετες πτυχές

1. Έκταση εστιών και περιοχών πρόβλησης
   • Οι εστίες της ευλογιάς έχουν εντοπιστεί σε πολλούς νομούς: Έβρος, Ροδόπη, Ξάνθη, Καβάλα, Σέρρες, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Μαγνησία, Καρδίτσα, Φωκίδα, Εύβοια, Λέσβο και Κορινθία.
   • Ο αριθμός των επιβεβαιωμένων εστιών φτάνει τις 104 ή ακόμη και 168, ανάλογα με την περίοδο και τις πηγές.
2. Ανώτερες αποζημιώσεις και νέες ρυθμίσεις
   • Έχει εκδοθεί ΚΥΑ που αυξάνει σημαντικά τα ποσά αποζημίωσης: για καθαρόαιμα ζώα περίπου 250 ευρώ για θηλυκά (πρόβατα/αίγες), και 500 ευρώ για αρσενικά ζώα. Για κοινές ή ημίαιμες φυλές τα ποσά είναι μικρότερα αλλά κι αυτά έχουν αυξηθεί (π.χ. θηλυκά ~220 ευρώ, αρσενικά ~320 ευρώ) .
   • Πριν από τις νέες αποφάσεις, οι αποζημιώσεις κυμαινόταν σε πολύ μικρότερα επίπεδα (π.χ. ~86 ευρώ).
3. Νέες νομοθετικές και διοικητικές παρεμβάσεις / μέτρα
   • Το ΥΠΑΑΤ έχει αποφασίσει αυστηρότερα μέτρα σε ορισμένες Περιφέρειες: Θεσσαλία, Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, Δυτική Ελλάδα. Αυτά περιλαμβάνουν ενισχυμένους ελέγχους, επιτήρηση, περισσότερα κυβερνητικά κλιμάκια.
   • Ένα νέο σχέδιο περιλαμβάνει διασταυρωτικούς ελέγχους των δηλώσεων στο ΟΣΔΕ – ΕΛΓΑ, αυστηροποίηση κυρώσεων για μη τήρηση των προφυλάξεων και παρατυπιών, και αυξημένη επιτήρηση.
4. Από Ύφεση & οικονομικές/θεσμικές πιέσεις
   • Η απώλεια αιγοπροβάτων δεν οφείλεται μόνο στην ευλογιά και την πανώλη αλλά και σε φυσικές καταστροφές όπως η κακοκαιρία «Δανιέλ». Περίπου 000 ζώα χάθηκαν λόγω φυσικών φαινομένων σε πρόσφατη περίοδο.
   • Οι κτηνοτρόφοι ζητούν επίσης πλήρη αποζημίωση όχι μόνο για τα ζώα που χάθηκαν αλλά και για τα επιπλέον έξοδα (ζωοτροφές, απολύμανση, περιορισμούς μετακίνησης κοπαδιών, κ.ά.).
5. Ερωτήματα για δημόσια υγεία και συνέπειες στην εφοδιαστική αλυσίδα
   • Οι καταναλωτές ανησυχούν αν είναι ασφαλές να καταναλώνουν το γάλα και το κρέας — οι ειδικοί επισημαίνουν ότι μετά από κατάλληλη θερμική επεξεργασία (παστερίωση κ.λπ.), δεν υπάρχει κίνδυνος.
   • Η παραγωγή ΠΟΠ φέτας και άλλων τυριών που βασίζονται στο πρόβειο και κατσικίσιο γάλα κινδυνεύει λόγω των μειώσεων στην παραγωγή πρώτης ύλης, των περιορισμών στις μετακινήσεις και της αμφιβολίας για τη συνέπεια στην ποιότητα όταν τα μέτρα δεν εφαρμόζονται σχολαστικά.
6. Διεθνές / ευρωπαϊκό πλαίσιο υποστήριξης
   • Υπάρχουν κοινοβουλευτικές ερωτήσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που ζητούν ενεργοποίηση μηχανισμών στήριξης για τους Έλληνες κτηνοτρόφους λόγω του επαναλαμβανόμενου προβλήματος με την ευλογιά & την πανώλη.
   • Εξετάζεται πρόταση για πρόγραμμα της ΕΕ που να καλύπτει πλήρως την αντικατάσταση του χαμένου ζωικού κεφαλαίου.