Αναδρομικά συνταξιούχων: Δικαιωμένοι αλλά… χωρίς πληρωμή – 2. Μόλις 20.000 πληρωμές για 370.000 δικαιούχους προκαλούν οργή και ανησυχία
Τις τελευταίες ημέρες έχει αναζωπυρωθεί η διαμάχη γύρω από την καταβολή των αναδρομικών που δικαιούνται χιλιάδες συνταξιούχοι εξαιτίας των περικοπών που επέβαλε η μνημονιακή περίοδος στις συντάξεις τους. Σύμφωνα με πρόσφατα ρεπορτάζ στον Τύπο, από περίπου 370.000 συνταξιούχους που δικαιούνταν αναδρομικά, μέχρι σήμερα έχουν εισπράξει μόλις 20.000, γεγονός που πυροδοτεί σωρεία αντιδράσεων για τυπικές και ουσιαστικές καθυστερήσεις στην εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων.
Το ζήτημα για τα αναδρομικά δεν είναι νέο. Οι περικοπές στις κύριες και επικουρικές συντάξεις, καθώς και η κατάργηση των δώρων (χριστουγεννιάτικο, πασχαλινό και επίδομα αδείας) για το διάστημα από 11 Ιουνίου 2015 έως 12 Μαΐου 2016 κρίθηκαν αντισυνταγματικές από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας το 2020. Αυτή η απόφαση άνοιξε τον δρόμο για τη διεκδίκηση αναδρομικών από συνταξιούχους που είχαν προσφύγει στη δικαιοσύνη και δικαιώθηκαν σε πρώτο βαθμό.
Το πρόβλημα όμως που προέκυψε ήταν διπλό: αφενός χιλιάδες δικαιούχοι έπρεπε να κινηθούν δικαστικά και να κερδίσουν στις πρωτοβάθμιες αποφάσεις, αφετέρου ακόμη και αυτοί που δικαιούνταν τα ποσά είδαν τη διαδικασία να εξελίσσεται με αργούς ρυθμούς — σε πολλές περιπτώσεις με καθυστερήσεις που ξεπερνούν τα τρία χρόνια.
Η δικαιολογημένη εκτίμηση ήταν πως η ολοκλήρωση των πληρωμών θα επέλθει γρήγορα μετά τις αποφάσεις υπέρ των συνταξιούχων. Ωστόσο, η πραγματικότητα αποδεικνύεται διαφορετική. Παρά το γεγονός ότι 370.000 άτομα έχουν δικαιωθεί μέχρι σήμερα και αναμένουν τα αναδρομικά τους, μόλις 20.000 έχουν λάβει τα ποσά που δικαιούνται, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δημοσιεύματα.
Η καθυστέρηση αυτή έχει βαθιές συνέπειες σε ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού που στηρίζεται στις συντάξεις για την καθημερινή του διαβίωση. Πολλοί από αυτούς είναι άτομα με χαμηλά εισοδήματα, που εν μέσω αυξημένου κόστους ζωής βασίζονται στα αναδρομικά για να καλύψουν βασικές ανάγκες, όπως φάρμακα, ιατρικές δαπάνες και λογαριασμούς. Η αργοπορία στην καταβολή των ποσών αυτών εντείνει την οικονομική και ψυχολογική πίεση σε συνταξιούχους και οικογένειές τους.
Τα ποσά που προβλέπονται για τα αναδρομικά κυμαίνονται — ανάλογα με το ταμείο, τα έτη ασφάλισης και το ύψος των περικοπών — από μερικές εκατοντάδες ευρώ έως και πάνω από 4.000 ευρώ. Η καταβολή τους μάλιστα συνοδεύεται από τόκο περίπου 6%, δεδομένου ότι πρόκειται για αναδρομικά ποσά που εκκρεμούν επί χρόνια.
Εντούτοις, αυτό που προκαλεί τη μεγαλύτερη δυσαρέσκεια δεν είναι μόνο η καθυστέρηση των πληρωμών, αλλά και η αίσθηση ότι η κοινωνική ασφάλιση λειτουργεί με γραφειοκρατικούς όρους που δυσχεραίνουν, ακόμη και όταν οι αποφάσεις είναι ξεκάθαρες, την άμεση αποκατάσταση των δικαιωμάτων των ασφαλισμένων. Πολλοί συνταξιούχοι αντιλαμβάνονται ότι το οικονομικό κόστος για το Δημόσιο — που εκτιμάται σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ συνολικά — χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για να αναβληθεί η εφαρμογή των νόμων υπέρ των ίδιων.
Από την πλευρά του, ο ΕΦΚΑ διαβεβαιώνει ότι για τον επανυπολογισμό δεν απαιτείται η υποβολή νέας αίτησης από τους δικαιούχους και ότι τα αναγκαία στοιχεία υπάρχουν στο αρχείο του οργανισμού, ο οποίος απλώς πρέπει να τα επεξεργαστεί και να ολοκληρώσει τις αναγκαίες διαδικασίες για να εκδοθούν τα εντάλματα πληρωμών.
Το ζήτημα των αναδρομικών αναδεικνύει βαθύτερα προβλήματα στο ασφαλιστικό σύστημα και στην αποτελεσματικότητα δημόσιων υπηρεσιών που καλούνται να εφαρμόσουν δικαστικές αποφάσεις που έχουν ισχύ νόμου. Η εμπλοκή της Δικαιοσύνης, οι γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες και η δημοσιονομική πίεση δημιουργούν ένα μίγμα που τελικά τιμωρεί τους δικαιούχους που περίμεναν δεκαετίες δικαίωση.
Σε μια κοινωνία όπου η αξιοπρεπής διαβίωση των πολιτών αποτελεί πυλώνα του κοινωνικού κράτους, η ταχεία απονομή των δικαιωμάτων αυτών δεν θα έπρεπε να αποτελεί απλά στόχο, αλλά υποχρέωση. Η περίπτωση των αναδρομικών του ΕΦΚΑ, με τα 370.000 δικαιούχους και τις μόλις 20.000 πληρωμές, δείχνει ότι υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος πριν αυτό γίνει πραγματικότητα.
