Υποχρεωτικό IRIS: Νέα εποχή στις ηλεκτρονικές πληρωμές – Τι αλλάζει για επιχειρήσεις και καταναλωτές από την 1η Δεκεμβρίου 2025

Από την 1η Δεκεμβρίου 2025 τίθεται σε ισχύ μια κρίσιμη αλλαγή στον τρόπο διεξαγωγής πληρωμών στην Ελλάδα: το σύστημα IRIS Payments καθίσταται υποχρεωτικό για όλες τις επιχειρήσεις λιανικής. Πρόκειται για μια μεγάλη μεταρρύθμιση που αλλάζει ριζικά τον τρόπο καταγραφής των συναλλαγών, ενισχύοντας τη φορολογική διαφάνεια αλλά επιβαρύνοντας τις επιχειρήσεις με επιπλέον κόστος και υποχρεώσεις.

Το IRIS, που υλοποιείται μέσω της ΔΙΑΣ, επιτρέπει άμεσες μεταφορές χρημάτων από τραπεζικό λογαριασμό σε λογαριασμό μέσα σε δευτερόλεπτα, χωρίς τη χρήση κάρτας. Με την υποχρεωτική εφαρμογή, κάθε επιχείρηση θα πρέπει να διασυνδέσει το POS της, τις ταμειακές μηχανές και τα συστήματα της ΑΑΔΕ, ώστε κάθε πληρωμή — είτε μέσω IRIS είτε μέσω κάρτας — να καταγράφεται αυτόματα και να εκδίδεται άμεσα απόδειξη.

Η ΑΑΔΕ, σε συνεργασία με το υπουργείο Οικονομικών, προωθεί το νέο πλαίσιο ως εργαλείο πάταξης της φοροδιαφυγής, αφού η διασύνδεση των συστημάτων εγγυάται ότι καθεμία συναλλαγή θα είναι «αόρατη» για λάθη ή κρυφές μεταφορές. Παράλληλα, η μετάβαση στο υποχρεωτικό IRIS στοχεύει στην παγιωμένη χρήση των άμεσων πληρωμών, ενθαρρύνοντας τους καταναλωτές να χρησιμοποιούν συχνότερα το IRIS και όχι μόνο τις κάρτες.

Ωστόσο, η αλλαγή αυτή δεν έρχεται χωρίς αντιδράσεις. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις εκφράζουν έντονη ανησυχία για το κόστος προσαρμογής: υπολογίζεται ότι η αναβάθμιση POS και ταμειακών μπορεί να κοστίσει έως 1.500 €, ενώ για πλήρη ψηφιακή συμμόρφωση το κόστος μπορεί να φτάσει 6.000-8.000 € ετησίως. Επιπλέον, υπάρχουν φόβοι για τεχνικά προβλήματα στην αρχική φάση, δεδομένου ότι αρκετές επιχειρήσεις δεν έχουν ακόμη κάνει τις απαραίτητες διασυνδέσεις ή ενημερώσει τα συστήματά τους.

Τα πρόστιμα για όσους δεν συμμορφωθούν είναι σημαντικά: επιχειρήσεις με απλογραφικά βιβλία αντιμετωπίζουν πρόστιμο 10.000 €, ενώ όσες τηρούν διπλογραφικά βιβλία φτάνουν τα 20.000 €. Σε αγροτικές ή απομακρυσμένες περιοχές (π.χ. οικισμοί έως 500 κατοίκων ή μικρά νησιά), τα πρόστιμα μειώνονται στο μισό. Επιπλέον, προβλέπονται κυρώσεις και για εταιρείες που διαχειρίζονται POS, φτάνοντας σε χρηματικά πρόστιμα από 100.000 € έως 300.000 €, ενώ η μη αναβάθμιση ενός τερματικού κοστίζει 500 € ανά συσκευή.

Για τους καταναλωτές, η αλλαγή σημαίνει μεγαλύτερη ευκολία και ασφάλεια στις πληρωμές. Οι συναλλαγές μέσω IRIS θα γίνονται απευθείας από το κινητό, χωρίς προμήθειες σε πολλές περιπτώσεις, ενώ η έκδοση της απόδειξης θα είναι άμεση. Από την πλευρά τους, οι αρχές αναμένουν ότι αυτή η εξέλιξη θα ενισχύσει τη διείσδυση των άμεσων πληρωμών και θα μειώσει τη χρήση μετρητών.

Σε ευρύτερη κλίμακα, η Ελλάδα συμμετέχει επίσης στο ευρωπαϊκό εγχείρημα EuroPA, που στοχεύει στη διασύνδεση των συστημάτων άμεσων πληρωμών σε πολλές χώρες της ΕΕ. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, από τα μέσα του 2026 το IRIS θα επεκταθεί σε Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Σκανδιναβικές χώρες και Πολωνία, δημιουργώντας ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο άμεσων πληρωμών.

Η καθολική εφαρμογή του IRIS από τον Δεκέμβριο αποτελεί μια τομή στην ελληνική αγορά: φέρνει περισσότερο έλεγχο και διαφάνεια, μειώνει τους κινδύνους φοροδιαφυγής, αλλά ταυτόχρονα απαιτεί οικονομικές θυσίες και τεχνική προετοιμασία από τις επιχειρήσεις. Η επιτυχία αυτού του εγχειρήματος θα κριθεί από τη συνεργασία μεταξύ κρατικών φορέων, τραπεζών και των επιχειρήσεων, αλλά και από το πόσο ομαλά θα λειτουργήσουν οι νέες διασυνδέσεις στην πράξη.

Μ.Μ.