Στην τελική ευθεία έχει μπει η κατάρτιση του νομοσχεδίου για τα πανεπιστήμια, που στο μεγαλύτερο μέρος του αποσκοπεί στην αναβάθμιση των δημόσιων πανεπιστημίων, ενώ συμπεριλαμβάνει και τα κριτήρια για την ίδρυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στη χώρα μας.
Την ίδια στιγμή, ένας στους δύο φοιτητές στα ελληνικά ΑΕΙ ανήκει στην κατηγορία των «αιώνιων», ενώ οι νόμοι για την απαλλαγή των πανεπιστημίων από τους ανθρώπους που διατηρούν τη φοιτητική ιδιότητα ακόμα και έπειτα από 15-20 χρόνια από την εισαγωγή τους δεν εφαρμόζονται.
Το ζήτημα ήρθε στην επικαιρότητα μετά την εμφάνιση του γνωστού μπασκετμπολίστα Νίκου Παππά σε συνέλευση της Νομικής Αθηνών, όπως είχε το δικαίωμα, μια και εισήχθη το 2008 χωρίς εξετάσεις, μετά την επιτυχία της Εθνικής Εφήβων που κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα U18 που διεξήχθη στον Πύργο.
Ο Νίκος Παππάς, ο οποίος ψήφισε υπέρ τού να γίνει κατάληψη στη Νομική ως αντίδραση για το νομοσχέδιο Πιερρακάκη, δεν είχε εμφανιστεί καν στη σχολή του τα χρόνια όπου έκανε καριέρα ως επαγγελματίας μπασκετμπολίστας.
Το τελευταίο διάστημα το όνομά του ακούγεται στον ΣΥΡΙΖΑ για διάφορες θέσεις -από εκείνη του δημάρχου Αθηναίων, όπου κόπηκε έπειτα από ψηφοφορία, έως την ευρωλίστα, για την οποία ο Στέφανος Κασσελάκης έχει δηλώσει ότι θα κάνει ανοικτές προκριματικές εκλογές- καθιστώντας και πάλι απαγορευτική τη φοίτησή του.
Ασφαλώς, η περίπτωση Παππά, πέρα από το γεγονός ότι είναι ένας δημοφιλής πρώην αθλητής, δεν είναι μοναδική, ούτε όλοι εκείνοι που ανήκουν στη μεγάλη ομάδα των «αιωνίων» φοιτητών αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα. Σύμφωνα με τα στοιχεία των πανεπιστημίων, κατά την τελευταία απογραφή του 2022, σε σύνολο 704.047 εγγεγραμμένων προπτυχιακών φοιτητών και φοιτητριών, οι 324.461 ή το 46,09% είναι όσοι έχουν ξεπεράσει το ανώτατο χρονικό όριο σπουδών.
Στον τελευταίο νόμο του 2022 στον οποίο προβλέπεται ότι ο ανώτατος χρόνος σπουδών είναι ν+2 ή ν+3, ανάλογα με τον χρόνο κάθε σχολής, όπου «ν» ο κανονικός χρόνος, η διαγραφή των εκατοντάδων χιλιάδων «αιωνίων» θα αρχίσει από το ακαδημαϊκό έτος 2027-2028.
Η «πρωτιά», όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) ανήκει στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με ποσοστό «αιώνιων» φοιτητών 58,21%, όπου στους 100.963 εγγεγραμμένους φοιτητές οι ενεργοί είναι 42.192, ενώ οι «αιώνιοι» 58.771.
Ακολουθεί το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με ποσοστό «αιωνίων» 57,60% – σε σύνολο 22.685, οι ενεργοί είναι 9.618 και οι «αιώνιοι» 13.067. Ακολουθεί το Πανεπιστήμιο Πειραιώς με ποσοστό ανενεργών φοιτητών 57,41%. Δηλαδή, στους 24.323 φοιτητές, 10.360 είναι οι ενεργοί και 13.963 οι λιμνάζοντες. Επίσης υψηλά ποσοστά «αιώνιων» φοιτητών έχουν το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (53,11%), το Πάντειο (53,08%) και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (51,44%). Αντίθετα, το Πολυτεχνείο Κρήτης εμφανίζει χαμηλότερο ποσοστό ανενεργών φοιτητών στο 29,45% και το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο 19,57%.
Υπογραμμίζεται πως τα ανωτέρω στοιχεία αναφέρονται στους προπτυχιακούς φοιτητές που έχουν ξεπεράσει τη συνήθη διάρκεια σπουδών, δηλαδή ν+2 (ν=4 χρόνια) για 4ετή προγράμματα και πέραν των ν+3 για 5ετή και 6ετή προγράμματα σπουδών.
«Στην Ελλάδα η μέση διάρκεια λήψης πτυχίου είναι κοντά στο 1,5 ν. Δηλαδή αν η κανονική διάρκεια σπουδών είναι ν=4 χρόνια, αυτή παρατείνεται έως τα 6 χρόνια. Υπάρχει, όμως, μεγάλος αριθμός φοιτητών οι οποίοι έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τον μέσο όρο», λέει ο δρ Περικλής Μήτκας, πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης, για να προσθέσει: «Ωστόσο, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως εκείνη του ΕΚΠΑ, τα νούμερα “εντυπωσιάζουν”, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη πως όσο πιο παλιό είναι το πανεπιστημιακό ίδρυμα τόσο περισσότεροι είναι οι λιμνάζοντες».
Οι διαγραφές
Αν και βάσει των διατάξεων της παρ. 2 του άρθρου 76 του ν. 4957/2022 (ΦΕΚ 141/21.07.2022) -ο γνωστός «νόμος ν+2 και ν+3»- καθιερώνεται η διαγραφή των φοιτητών από τη σχολή τους εφόσον έχουν υπερβεί ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα σπουδών, ανεξάρτητα από τον αριθμό των μαθημάτων στα οποία έχουν εξεταστεί ή όχι, μέχρι σήμερα το μέτρο δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή και οι διαγραφές θα αρχίσουν από το ακαδημαϊκό έτος 2027-28 λόγω των μεταβατικών διατάξεων.
Σε κάθε περίπτωση, προτού ψηφιστεί ο συγκεκριμένος νόμος ίσχυε ο ν. 2009/2011 (ΦΕΚ 195/6-9-2011), σύμφωνα με τον οποίο ο φοιτητής που δεν είχε εγγραφεί για δύο συνεχόμενα εξάμηνα έπρεπε αυτοδικαίως να έχει διαγραφεί από τη σχολή. Ο νόμος αυτός όμως δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Ωστόσο, μέχρι αυτή τη στιγμή στα φοιτητικά μητρώα εξακολουθούν να βρίσκονται χιλιάδες «φοιτητές» που δεν έχουν περάσει το κατώφλι του πανεπιστημίου εδώ και πολλά χρόνια. Και τίθεται το ερώτημα γιατί δεν έχει γίνει εκκαθάριση των μητρώων στα πανεπιστήμια;
«Οι “αιώνιοι” δεν “υπάρχουν” ως νούμερα, ούτε παρακωλύουν τη λειτουργία των πανεπιστημίων. Βρίσκονται εντελώς εκτός πεδίου – δεν εμφανίζονται όσοι είναι 70 χρόνων για να σπουδάσουν! Εξάλλου, μετά το 5ο έτος σπουδών δεν δικαιούνται καν παροχές – δωρεάν συγγράμματα, φοιτητικό πάσο ή εκπτώσεις, δεν συμμετέχουν σε διαδικασίες, ούτε ψηφίζουν. Απλώς δεν χάνουν την ιδιότητα του φοιτητή. Πολλοί το θεωρούν “τεράστιο πρόβλημα” αλλά δεν ισχύει κάτι τέτοιο», απαντούν κοσμήτορες πανεπιστημίων με μεγάλο αριθμό «αιώνιων» φοιτητών. Oσο για τους λόγους, που δεν έχει γίνει έως τώρα εκκαθάριση των μητρώων, εξηγούν πως «τα τελευταία χρόνια, τα πανεπιστήμια δηλώνουν μόνο τους ενεργούς φοιτητές, εκείνους, δηλαδή, που κινούνται στο ν+2». Οι υπόλοιποι δεν προσμετρώνται στο φοιτητικό δυναμικό.
Δεν χωρά αμφιβολία πως ο συνολικός αριθμός των μη ενεργών φοιτητών επηρεάζει αρνητικά την εικόνα ενός πανεπιστημίου, όπως αυτή αποτυπώνεται στις διεθνείς αξιολογήσεις. Επιπλέον, όπως προκύπτει από τα νέα δεδομένα, το φαινόμενο των «αιώνιων» φοιτητών θα ευνοήσει τη λειτουργία των ιδιωτικών πανεπιστημίων, δίνοντάς τους ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Τι προτείνει ο δρ Περικλής Μήτκας σχετικά;
«Η προσοχή του κάθε ιδρύματος θα πρέπει να στρέφεται προς τα άτομα της πρώτης κατηγορίας που κάνουν μια ειλικρινή προσπάθεια να πάρουν το πτυχίο τους και χρειάζονται τη στήριξη των καθηγητών τους. Οι πολιτικές που στοχεύουν στη μείωση του ποσοστού των εγγεγραμμένων αυτής της κατηγορίας αποτελούν μέρος της πολιτικής διασφάλισης ποιότητας του ιδρύματος και αξιολογούνται αναλόγως. Ωσότου τα ελληνικά πανεπιστήμια αρχίσουν να διαγράφουν τους ανενεργούς φοιτητές, αντί να “απολογούνται” για τη συσσώρευσή τους θα ήταν προτιμότερο να αναπτύξουν μηχανισμούς διερεύνησης του φαινομένου, παρακολούθησης της πορείας των φοιτητών του και παροχής βοήθειας σε όσους την χρειάζονται και την επιθυμούν».
Τι ισχύει
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά την ανώτατη διάρκεια φοίτησης, για τους φοιτητές και τις φοιτήτριες, με έτος εισαγωγής το 2022-2023, αν το πρόγραμμα σπουδών είναι 4 ακαδημαϊκά έτη, δηλαδή 8 εξάμηνα, με βάση τον νέο νόμο, δίνεται η δυνατότητα προσαύξησης του χρόνου σπουδών κατά επιπλέον δύο ακαδημαϊκά έτη. Στην περίπτωση προγραμμάτων σπουδών, των οποίων ο ελάχιστος χρόνος υπερβαίνει τα οκτώ ακαδημαϊκά εξάμηνα, η ανώτατη διάρκεια φοίτησης είναι ο ελάχιστος χρόνος σπουδών, προσαυξημένος κατά έξι ακαδημαϊκά εξάμηνα (ν+3).
Με βάση τα ανωτέρω, εφόσον ξεπεραστεί το ανώτατο όριο φοίτησης, η Κοσμητεία της Σχολής θα είναι υποχρεωμένη να εκδώσει πράξη διαγραφής για τους συγκεκριμένους φοιτητές. Εάν δεν το πράξει, υπάρχει πειθαρχικό παράπτωμα και θα υπάρξει ποινή στο πανεπιστήμιο ως προς την τακτική δημόσια χρηματοδότηση (παρ. 2 του άρθρου 16 του ν. 4653/2020 (Α’ 12) στο Α.Ε.Ι.
Η μεταβατική διάταξη
Για τους ήδη φοιτούντες το ακαδημαϊκό έτος 2020-21 υπάρχει μεταβατική διάταξη, καθώς η ρύθμιση ισχύει για τους φοιτητές που ενεγράφησαν το ακαδημαϊκό έτος 2021-2022. Για τους φοιτητές που υπερβαίνουν την ανώτατη χρονική διάρκεια φοίτησης εξαιτίας σοβαρών λόγων προβλέπονται διαφορετικά όρια.
